چرا خودرو در سرعت کم میلرزد؟ بررسی علت
توسط: لرزشی که اعصاب و موتور را میخورد
لرزش خودرو در حالت دور آرام یا درجا کار کردن (Idle) یکی از رایجترین و آزاردهندهترین مشکلاتی است که رانندگان با آن مواجه میشوند. این لرزش نه تنها آرامش داخل کابین را برهم میزند، بلکه میتواند نشانهای از مشکلات جدیتر در موتور یا سیستمهای مرتبط باشد. وقتی دور موتور در حالت خلاص بهطور ناپایدار بالا و پایین میرود یا لرزش محسوسی در فرمان، صندلی و حتی کل بدنه احساس میشود، زمان آن رسیده که به موتور خودرو گوش دهید و مشکل را ریشهیابی کنید. در این مقاله در بلاگ رسمی دیناپارت، ۸ دلیل اصلی لرزش در دور آرام را بررسی کرده و روشهای تنظیم موتور برای رفع آن را ارائه میدهیم.
مکانیزم دور آرام و اهمیت پایداری آن
دور آرام (Idle Speed) چیست؟
دور آرام به سرعت چرخش موتور هنگامی که خودرو در حالت خلاص (دنده در حالت N یا P) و بدون بار کار میکند گفته میشود. این سرعت معمولاً بین ۶۰۰ تا ۹۰۰ دور در دقیقه (RPM) برای خودروهای بنزینی و ۷۵۰ تا ۸۵۰ دور برای خودروهای دیزلی تنظیم میشود.
چرا پایداری دور آرام حیاتی است؟
-
مصرف سوخت: دور آرام ناپایدار باعث مصرف سوخت بیشتر میشود
-
آلایندگی: احتراق ناقص در دور آرام ناپایدار، آلودگی بیشتری تولید میکند
-
آسایش سرنشینان: لرزش مداوم باعث خستگی و ناراحتی میشود
-
سلامت موتور: نشانهای از مشکلات احتمالی بزرگتر
۸ دلیل اصلی لرزش خودرو در دور آرام
۱. شمعهای فرسوده یا معیوب
-
نقش شمع: ایجاد جرقه برای احتراق مخلوط سوخت و هوا
-
علائم: لرزش نامنظم، افزایش مصرف سوخت، کاهش شتاب
-
تشخیص:
-
بررسی عمر شمعها (معمولاً هر ۲۰,۰۰۰-۴۰,۰۰۰ کیلومتر)
-
معاینه بصری شمعها (رسوب، فاصله الکترود، رنگ)
-
تست جرقه با دستگاه مخصوص
-
-
راهحل: تعویض کامل مجموعه شمعها (حتی اگر فقط یکی مشکل دارد)
۲. وایرهای شمع یا کویل معیوب
-
وظیفه: انتقال برق فشارقوی از کویل به شمع
-
علائم: لرزش شدید، روشن شدن چراغ چک، صدای تقه از موتور
-
تشخیص:
-
تست مقاومت وایرها با مولتیمتر
-
بررسی عایق وایرها از نظر ترک یا سوختگی
-
در خودروهای دارای کویل روی هر شمع (Coil-on-Plug)، تست جداگانه هر کویل
-
-
راهحل: تعویض وایرها یا کویلهای معیوب
۳. انژکتورهای کثیف یا معیوب
-
وظیفه: پاشش دقیق سوخت به داخل سیلندر
-
علائم: لرزش، کاهش قدرت، بوی سوخت، افزایش مصرف
-
تشخیص:
-
شنیدن صدای کارکرد انژکتورها با گوشی مکانیکی
-
تست مقاومت سیم پیچ انژکتورها
-
بررسی پاشش با دستگاه مخصوص
-
-
راهحل: شستشوی انژکتورها با دستگاه اولتراسونیک یا تعویض انژکتور معیوب
۴. سنسور دور آرام یا TPS معیوب
-
سنسور موقعیت دریچه گاز (TPS): موقعیت پدال گاز را به ECU گزارش میدهد
-
سنسور دور موتور: سرعت چرخش موتور را اندازهگیری میکند
-
علائم: لرزش شدید، خاموش شدن ناگهانی موتور در دور آرام، پاسخ ندادن به گاز
-
تشخیص: خواندن کد خطا با دیاگ، تست ولتاژ خروجی سنسورها
-
راهحل: تعویض سنسور معیوب، کالیبراسیون TPS پس از نصب
۵. دریچه گاز کثیف (در خودروهای انژکتوری)
-
مشکل: رسوب کربن روی دریچه گاز مانع عبور هوای مورد نیاز میشود
-
علائم: لرزش، دور آرام ناپایدار، تأخیر در پاسخ به گاز
-
تشخیص: بازدید بصری از دریچه گاز
-
راهحل:
-
شستشوی دریچه گاز با اسپری مخصوص
-
ریست ECU پس از شستشو (برای یادگیری مجدد)
-
هشدار: در برخی خودروها نیاز به کالیبراسیون الکترونیکی است
-
۶. مشکلات سیستم تهویه کارتر (PCV Valve)
-
وظیفه: بازیابی گازهای متصاعد شده از کارتر موتور
-
علائم: لرزش، افزایش مصرف روغن، دود آبی از اگزوز
-
تشخیص:
-
تست مکش شیر PCV (باید مکش ایجاد کند)
-
بررسی شیلنگهای سیستم از نظر ترک یا گرفتگی
-
-
راهحل: تعویض شیر PCV و شیلنگهای مرتبط
۷. بازوهای موتور (Engine Mounts) فرسوده
-
وظیفه: جذب لرزشهای موتور و جلوگیری از انتقال آن به بدنه
-
علائم: لرزش شدید به خصوص در حالت درجا، ضربه هنگام تعویض دنده، صداهای تقه
-
تشخیص:
-
بررسی بصری بازوها از نظر ترک، پارگی یا نشتی (در مدلهای هیدرولیکی)
-
تست با روشن کردن موتور و تعویض دنده بین R و D (در خودروهای اتوماتیک)
-
-
راهحل: تعویض بازوهای فرسوده (معمولاً بهتر است جفت تعویض شوند)
۸. تنظیم نادرست سوختهوا (در خودروهای کاربراتوری)
-
مشکل: تنظیم نادرست پیچهای دور آرام و ترکیب سوختهوا
-
علائم: دور آرام بسیار بالا یا پایین، لرزش، خاموش شدن موتور
-
تشخیص: اندازهگیری دور موتور با دورسنج، بررسی رنگ شمعها
-
راهحل: تنظیم دقیق کاربراتور با دستگاه گازآنالایزر
روشهای تشخیص و عیبیابی قدمبهقدم
مرحله ۱: مشاهده و گوش دادن
-
در حالت درجا کارکرد: به لرزش فرمان، صندلی و بدنه توجه کنید
-
به صدای موتور گوش دهید: آیا موتور به صورت یکنواخت کار میکند؟
-
دور موتور را مشاهده کنید: عقربه دورموتور ثابت است یا نوسان دارد؟
مرحله ۲: تست ساده الکتریکی
-
تست شمعها: یکیک شمعها را خارج کنید (در صورت امکان)
-
تست وایرها: در تاریکی، موتور را روشن کنید و جرقههای خارجی را ببینید
-
بررسی فیوزها: فیوزهای مربوط به انژکتورها و کویل را چک کنید
مرحله ۳: استفاده از دیاگ (در خودروهای انژکتوری)
-
اتصال دیاگ: به پورت OBD-II خودرو وصل شوید
-
خواندن کدهای خطا: کدهای ذخیره شده را بخوانید
-
دادههای زنده:
-
دور موتور واقعی
-
موقعیت دریچه گاز
-
زمان پاشش انژکتورها
-
وضعیت سنسور اکسیژن
-
مرحله ۴: بررسی مکانیکی
-
بازوهای موتور: با روشن بودن موتور، تغییر بار را تست کنید
-
سیستم تهویه کارتر: شیر PCV را تست کنید
-
بررسی نشتی واکیوم: شیلنگهای واکیوم را از نظر ترک بررسی کنید
تنظیم موتور برای رفع لرزش دور آرام
برای خودروهای انژکتوری:
۱. ریست ECU (بازنشانی کامپیوتر موتور):
-
باتری اصلی را برای ۱۵-۲۰ دقیقه جدا کنید
-
ECU تنظیمات قدیمی را فراموش میکند
-
پس از اتصال مجدد باتری، ECU شروع به یادگیری مجدد میکند
-
مراحل پس از ریست:
۱. موتور را روشن کرده و ۵ دقیقه درجا کار کنید
۲. به مدت ۱۰ دقیقه با سرعت ثابت برانید
۳. چند بار توقف و استارت مجدد انجام دهید
۲. کالیبراسیون دریچه گاز:
-
در بسیاری از خودروهای جدید نیاز است
-
روشهای مختلف بر اساس مدل خودرو:
-
روشن کردن خودرو بدون فشار دادن پدال گاز
-
چرخاندن کلید به حالت ON به مدت ۳۰ ثانیه
-
استفاده از دیاگ برای کالیبراسیون
-
۳. تنظیم با دیاگ حرفهای:
-
تنظیم دور آرام پایه
-
تنظیم مخلوط سوخت-هوا
-
کالیبراسیون سنسورها
برای خودروهای کاربراتوری:
۱. تنظیم پیچ دور آرام:
-
موتور را به دمای کاری برسانید
-
پیچ دور آرام را پیدا کنید (معمولاً روی کاربراتور)
-
با پیچ گوشتی مخصوص، دور موتور را روی ۸۰۰-۹۰۰ دور تنظیم کنید
۲. تنظیم مخلوط سوخت-هوا:
-
پیچهای مخلوط را پیدا کنید
-
با گازآنالایزر یا با گوش دادن به صدای موتور تنظیم کنید
-
هدف: بالاترین دور موتور صاف و یکنواخت
۳. تنظیم ساسات (در فصل سرما):
-
اطمینان از بسته بودن کامل ساسات در موتور گرم
-
تنظیم کابل ساسات در صورت نیاز
اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از لرزش دور آرام
برنامه نگهداری منظم:
-
تعویض شمعها: طبق برنامه توصیهشده سازنده
-
تعویض فیلتر هوا: هر ۱۰,۰۰۰-۱۵,۰۰۰ کیلومتر
-
سرویس انژکتورها: هر ۴۰,۰۰۰ کیلومتر
-
تمیز کردن دریچه گاز: هر ۳۰,۰۰۰ کیلومتر
-
بررسی بازوهای موتور: هر ۵۰,۰۰۰ کیلومتر
نکات رانندگی صحیح:
-
پرهیز از باک بنزین خالی: ناخالصیهای ته باک وارد سیستم سوخت میشوند
-
استفاده از سوخت باکیفیت: اکتان مناسب خودروی خود را استفاده کنید
-
گرم کردن موتور قبل از حرکت: خصوصاً در هوای سرد
-
پرهیز از رانندگی با بار اضافی: فشار بیش از حد به موتور
استفاده از افزودنیهای مناسب:
-
پاککننده انژکتور: هر ۱۰,۰۰۰ کیلومتر
-
پاککننده دریچه گاز: هر ۲۰,۰۰۰ کیلومتر
-
بهبوددهنده اکتان: در صورت استفاده از بنزین معمولی
چه زمانی به متخصص مراجعه کنیم؟
اگر این علائم را مشاهده کردید، به تعمیرگاه مراجعه کنید:
-
لرزش همراه با چراغ چک روشن
-
لرزشی که به مرور بدتر میشود
-
لرزش همراه با کاهش قدرت محسوس
-
لرزش همراه با صدای غیرعادی از موتور
-
لرزشی که پس از تنظیمات ساده برطرف نمیشود
هزینههای تقریبی رفع لرزش دور آرام در ایران (۱۴۰۳):
-
تعویض شمعها: ۳۰۰,۰۰۰ تا ۸۰۰,۰۰۰ تومان
-
تعویض وایر شمع: ۲۰۰,۰۰۰ تا ۵۰۰,۰۰۰ تومان
-
شستشوی انژکتور: ۴۰۰,۰۰۰ تا ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان
-
شستشوی دریچه گاز: ۲۰۰,۰۰۰ تا ۵۰۰,۰۰۰ تومان
-
تعویض سنسور TPS: ۴۰۰,۰۰۰ تا ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان
-
تعویض بازوی موتور (هر عدد): ۵۰۰,۰۰۰ تا ۱,۵۰۰,۰۰۰ تومان
نتیجهگیری: آرامش از موتور سالم شروع میشود
لرزش خودرو در دور آرام مانند تب برای بدن انسان است – نشانهای از یک مشکل داخلی که نیاز به توجه دارد. نادیده گرفتن این لرزش میتواند به مشکلات بزرگتر و هزینههای گزاف منجر شود.
سه اصل طلایی برای موتور بدون لرزش:
۱. نگهداری پیشگیرانه: سرویسهای منظم را فراموش نکنید
۲. استفاده از قطعات با کیفیت: در قطعات حیاتی مانند شمع و وایر کیفیت را فدای قیمت نکنید
۳. تشخیص به موقع: در اولین نشانههای لرزش، اقدام به عیبیابی کنید
به یاد داشته باشید که یک موتور سالم باید در دور آرام مانند ساعت کار کند – نرم، یکنواخت و بدون لرزش. با پیگیری منظم و رفع مشکلات در مراحل اولیه، نه تنها آرامش رانندگی خود را حفظ میکنید، بلکه عمر موتور خودروی خود را نیز افزایش میدهید.
توصیه پایانی: اگر دانش فنی کافی ندارید، بهترین سرمایهگذاری، مراجعه به یک مکانیک مجرب و معتمد است. تشخیص صحیح در مرحله اول، از هزینههای اضافی ناشی از تعمیرات غیرضروری جلوگیری میکند. موتور خودروی شما قلب تپنده آن است – مراقب سلامتی آن باشید.
