توسط : آشنایی با انواع ترمزهای دستی و تفاوت عملکرد آن‌ها
مقدمه
ترمز دستی یکی از اجزای کلیدی در سیستم ترمز خودرو است که اگرچه کمتر از ترمزهای پایی مورد استفاده روزانه قرار می‌گیرد، اما نقش مهمی در ایمنی، توقف اضطراری و پارک خودرو دارد. با پیشرفت فناوری‌های خودرویی، ترمزهای دستی سنتی نیز جای خود را به انواع جدیدتر و پیشرفته‌تری داده‌اند. در این مقاله با انواع ترمزهای دستی، تفاوت عملکرد آن‌ها، مزایا و معایب هر کدام و نکاتی برای نگهداری آشنا می‌شویم.
ترمز دستی چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
ترمز دستی که با نام‌های ترمز پارک یا ترمز اضطراری نیز شناخته می‌شود، سیستمی است که به راننده اجازه می‌دهد تا خودرو را در حالت پارک ثابت نگه دارد یا در شرایط اضطراری خودرو را متوقف کند. برخلاف ترمز پایی که به چرخ‌های جلو وارد عمل می‌شود، ترمز دستی معمولاً روی چرخ‌های عقب تأثیر می‌گذارد.
ترمز دستی می‌تواند به‌صورت مکانیکی یا الکترونیکی عمل کند و معمولاً مستقل از سیستم ترمز اصلی طراحی شده تا در صورت از کار افتادن آن، عملکرد ترمز دستی حفظ شود.
انواع ترمزهای دستی
در دنیای خودرو، ترمزهای دستی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
-
ترمز دستی مکانیکی (اهرم دستی سنتی)
-
ترمز دستی پدالی
-
ترمز دستی الکترونیکی (EPB – Electronic Parking Brake)
در ادامه به بررسی دقیق هر کدام می‌پردازیم.
1. ترمز دستی مکانیکی (اهرم دستی سنتی)
این نوع، رایج‌ترین و قدیمی‌ترین نوع ترمز دستی است. معمولاً به‌صورت یک اهرم بین دو صندلی جلو قرار گرفته و با کشیدن آن، کابل‌هایی به چرخ‌های عقب متصل شده و آن‌ها را قفل می‌کنند.
مزایا:
-
طراحی ساده و قابل اطمینان
-
هزینه نگهداری پایین
-
قابل استفاده در شرایط اضطراری
-
تعمیر آسان توسط مکانیک‌های عمومی
معایب:
-
نیاز به نیروی دستی بیشتر
-
عدم دقت کافی در نگه‌داشتن خودرو در شیب‌های شدید
-
ممکن است در طول زمان تنظیم کابل نیاز باشد
کاربرد:
در اکثر خودروهای اقتصادی و مدل‌های قدیمی‌تر استفاده می‌شود و برای رانندگان علاقمند به کنترل دستی مناسب است.
2. ترمز دستی پدالی
در برخی خودروها، به‌جای اهرم دستی از یک پدال در کنار پدال‌های گاز و ترمز (اغلب در سمت چپ) استفاده می‌شود. با فشار دادن این پدال، کابل ترمز دستی فعال شده و برای آزادسازی آن باید دسته یا اهرمی کشیده شود.
مزایا:
-
فضای آزاد بین صندلی‌ها
-
راحتی در استفاده برای رانندگان غیر حرفه‌ای
-
مناسب برای خودروهای لوکس یا SUVها
معایب:
-
کارایی کمتر در شرایط اضطراری نسبت به نوع دستی
-
آزادسازی ممکن است زمان‌بر باشد
-
نیاز به آشنایی برای استفاده صحیح
کاربرد:
معمولاً در خودروهای آمریکایی یا شاسی‌بلندها دیده می‌شود و بیشتر در خودروهای اتوماتیک رایج است.
3. ترمز دستی الکترونیکی (EPB)
ترمز دستی الکترونیکی جدیدترین فناوری در این حوزه است که به‌جای اهرم یا پدال، تنها با فشار یک دکمه فعال می‌شود. در این سیستم، کنترل الکترونیکی جایگزین کابل‌ها شده و موتورهای الکتریکی در چرخ‌ها عمل ترمز را انجام می‌دهند.
مزایا:
-
راحتی و سادگی در استفاده
-
امکان ادغام با سیستم‌های دیگر مانند Auto Hold و ABS
-
بهبود ایمنی با قفل اتوماتیک در زمان خاموش کردن خودرو
-
بدون نیاز به نیروی فیزیکی
معایب:
-
هزینه بالا در تعمیر و تعویض
-
پیچیدگی فنی و نیاز به متخصص برای سرویس
-
امکان اختلال در عملکرد در صورت خرابی سیستم برق خودرو
کاربرد:
در خودروهای مدرن و لوکس، و خودروهایی با سیستم کنترل پایداری یا گیربکس اتوماتیک به‌طور گسترده استفاده می‌شود.
اهمیت نگهداری ترمز دستی
فرقی ندارد از چه نوع ترمز دستی استفاده می‌کنید، نگهداری درست از آن برای حفظ عملکرد ایمن و قابل اطمینان ضروری است. برخی از نکات مهم برای نگهداری ترمز دستی عبارت‌اند از:
-
تنظیم منظم کابل ترمز (در انواع مکانیکی و پدالی)
-
بررسی لنت‌های چرخ‌های عقب
-
جلوگیری از زنگ‌زدگی یا گرفتگی کابل
-
بازرسی دوره‌ای توسط تعمیرکار متخصص
-
استفاده صحیح: از کشیدن شدید یا ناگهانی بپرهیزید
-
در سیستم‌های الکترونیکی، به‌روزرسانی نرم‌افزار و بررسی فیوزها
نکاتی برای استفاده بهینه از ترمز دستی
-
همیشه در هنگام پارک خودرو، مخصوصاً در شیب‌ها، از ترمز دستی استفاده کنید.
-
در خودروهای دنده‌ای، همراه با ترمز دستی از درگیر کردن دنده نیز استفاده کنید.
-
هنگام استفاده از EPB، از نگه‌داشتن دکمه به‌صورت ممتد خودداری کنید مگر در حالت Auto Hold.
-
در زمستان، به دلیل یخ‌زدگی کابل، از کشیدن بیش‌ازحد ترمز دستی خودداری کنید.
نتیجه‌گیری
ترمز دستی یکی از حیاتی‌ترین اجزای ایمنی خودروست که با وجود ظاهر ساده‌اش، نقش مهمی در جلوگیری از حوادث، توقف اضطراری و پارک ایمن خودرو دارد. شناخت انواع مختلف ترمزهای دستی و مزایا و معایب هرکدام، به رانندگان کمک می‌کند تا بسته به نوع خودرو و سبک رانندگی خود، بهترین گزینه را انتخاب کرده و از آن به‌درستی مراقبت کنند.
چه از ترمز دستی مکانیکی استفاده کنید و چه از ترمز الکترونیکی مدرن، همواره باید به عملکرد آن توجه کرده و از سالم بودن سیستم اطمینان حاصل کنید، زیرا در شرایط خاص این ترمز می‌تواند تفاوت بین یک حادثه و یک توقف ایمن را رقم بزند.
