توسط : یکی از امکانات مهم هر خودرو، بخاری آن است که مخصوصاً در فصل‌های سرد سال اهمیت زیادی پیدا می‌کند. بخاری خودرو نه‌تنها باعث ایجاد گرما در کابین می‌شود، بلکه در شرایط خاص می‌تواند به بخارزدایی شیشه‌ها، جلوگیری از یخ‌زدگی داخلی و افزایش آسایش راننده و سرنشینان کمک کند. اما گاهی بخاری خودرو به‌درستی کار نمی‌کند یا گرمای کافی تولید نمی‌کند. در این مقاله به‌صورت جامع به نحوه عملکرد بخاری خودرو، دلایل خرابی آن و روش‌های رفع مشکلات رایج می‌پردازیم.
بخاری خودرو چگونه کار می‌کند؟
بخاری خودرو برخلاف کولر که با کمپرسور و گاز خنک‌کننده کار می‌کند، از گرمای موتور برای گرم کردن هوا استفاده می‌کند. در واقع، بخشی از گرمای تولیدشده توسط موتور (از طریق مایع خنک‌کننده یا ضدیخ) به رادیاتور بخاری منتقل می‌شود. فن خودرو سپس این گرمای تولیدشده را به داخل کابین هدایت می‌کند.
اجزای اصلی سیستم بخاری:
-
رادیاتور بخاری (Heater Core): شبیه یک رادیاتور کوچک است که آب گرم از آن عبور کرده و هوا را گرم می‌کند.
-
فن دمنده (Blower Fan): هوا را از رادیاتور بخاری عبور داده و به داخل کابین می‌فرستد.
-
ترموستات موتور: دمای موتور را کنترل می‌کند و اجازه می‌دهد مایع خنک‌کننده به رادیاتور بخاری برسد.
-
دریچه‌های تنظیم هوا: جریان و جهت هوا را تنظیم می‌کنند.
-
کنترل‌های داخل کابین: برای روشن/خاموش کردن بخاری، تنظیم دما و سرعت فن استفاده می‌شوند.
علائم عملکرد ضعیف یا خرابی بخاری خودرو
اگر بخاری خودرو به‌درستی عمل نمی‌کند، ممکن است یکی از علائم زیر را تجربه کنید:
-
هوای گرم به داخل کابین نمی‌رسد.
-
بخاری دیر گرم می‌شود.
-
فقط در یک سمت خودرو هوا گرم است.
-
بوی نامطبوع یا شیرین در هنگام روشن بودن بخاری حس می‌شود.
-
بخارزدایی شیشه به‌خوبی انجام نمی‌شود.
-
نشت مایع از زیر داشبورد.
دلایل رایج عملکرد نادرست بخاری و راه‌های رفع آن
1. پایین بودن سطح ضدیخ یا نشتی در سیستم خنک‌کننده
یکی از رایج‌ترین دلایل عدم تولید گرمای کافی، کمبود مایع خنک‌کننده (ضدیخ) است. چون بخاری از گرمای این مایع استفاده می‌کند، کم بودن آن مستقیماً عملکرد بخاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
راه‌حل:
-
سطح مایع خنک‌کننده را بررسی و در صورت نیاز تکمیل کنید.
-
سیستم خنک‌کننده را از نظر نشتی بررسی کنید (شیلنگ‌ها، رادیاتور، درب رادیاتور، واترپمپ و…).
2. خرابی یا گیر کردن ترموستات
ترموستات خراب باعث می‌شود موتور به دمای مناسب نرسد و در نتیجه، بخاری هوای سرد یا نیمه‌گرم تولید کند.
راه‌حل:
-
در صورت مشاهده اینکه آمپر دما همیشه پایین است، احتمال خرابی ترموستات وجود دارد.
-
ترموستات باید تعویض شود.
3. گرفتگی رادیاتور بخاری
رسوبات، زنگ‌زدگی یا آلودگی‌ها ممکن است باعث انسداد مجاری داخلی رادیاتور بخاری شوند.
علائم:
-
هوای خروجی نیمه‌گرم یا سرد
-
عدم یکنواختی گرما در طرفین خودرو
راه‌حل:
-
شست‌وشوی سیستم خنک‌کننده
-
تعویض رادیاتور بخاری در صورت مسدود بودن کامل
4. خرابی موتور فن یا مقاومت فن
اگر فن دمنده کار نکند یا فقط در یک دور کار کند، گرما به‌درستی به داخل کابین نمی‌رسد.
راه‌حل:
-
تست فن دمنده
-
تعویض مقاومت فن (Resistor) یا موتور آن
5. وجود هوا در سیستم خنک‌کننده
وجود هوا در لوله‌ها مانع از گردش مناسب مایع خنک‌کننده در بخاری می‌شود.
راه‌حل:
-
هواگیری کامل سیستم خنک‌کننده پس از تعویض ضدیخ یا باز شدن قطعات
6. نشتی از رادیاتور بخاری
نشتی کوچک در این قطعه باعث بوی نامطبوع، مه‌گرفتگی روی شیشه و حتی خیسی زیر داشبورد می‌شود.
راه‌حل:
-
بررسی نشتی با فشارسنج مخصوص
-
تعویض رادیاتور بخاری در صورت نشتی
7. مشکلات الکتریکی یا کنترل‌کننده‌ها
خرابی دکمه‌ها، سوئیچ‌های کنترلی یا سیستم الکترونیکی کنترل دما نیز می‌تواند باعث عملکرد ناقص بخاری شود.
راه‌حل:
-
بررسی فیوزها، سوئیچ‌ها و اتصالات برق
-
در خودروهای جدیدتر ممکن است به عیب‌یابی با دستگاه دیاگ نیاز باشد.
مراحل گام‌به‌گام بررسی عملکرد بخاری خودرو
برای عیب‌یابی بهتر، مراحل زیر را دنبال کنید:
-
بررسی سطح ضدیخ در منبع انبساط و رادیاتور
-
روشن کردن خودرو و بررسی دمای موتور (آیا به حد نرمال می‌رسد؟)
-
روشن کردن بخاری و تنظیم روی دمای بالا و بیشترین دور فن
-
بررسی گرم بودن لوله‌های ورودی و خروجی به رادیاتور بخاری
-
بررسی صدای فن و شدت وزش هوا
-
باز کردن درب داشبورد برای بررسی نشتی یا رطوبت داخلی
-
توجه به بوی غیرعادی در هنگام کارکرد بخاری
نکاتی برای نگهداری بهتر از بخاری خودرو
-
هر ۶ ماه یک‌بار سطح و کیفیت ضدیخ را بررسی کنید.
-
سیستم خنک‌کننده را هر دو سال یک‌بار شست‌وشو دهید.
-
از مکمل‌های ضد رسوب در صورت لزوم استفاده کنید.
-
فیلتر هوای کابین را در زمان مناسب تعویض نمایید (در خودروهایی که این فیلتر را دارند).
-
از دکمه‌های تنظیم دما با ملایمت استفاده کنید، به‌ویژه در سیستم‌های مکانیکی.
سوال مهم: چرا بخاری خودرو در ترافیک گرم می‌شود اما در حرکت سرد می‌شود؟
این مشکل معمولاً نشان‌دهنده‌ی وجود هوا در سیستم، یا گرفتگی رادیاتور بخاری است. ممکن است پمپ آب نیز ضعیف شده باشد و در دور موتور پایین، جریان کافی ایجاد نکند.
راه‌حل:
-
هواگیری کامل سیستم
-
بررسی واترپمپ
-
تعویض رادیاتور بخاری در صورت نیاز
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
بخاری خودرو سیستمی ساده اما حیاتی است. اگر بخاری به‌درستی عمل نکند، علاوه بر ایجاد ناراحتی برای سرنشینان، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات اساسی‌تر در سیستم خنک‌کننده باشد. بنابراین:
-
علائم اولیه خرابی را جدی بگیرید.
-
بررسی‌های فنی را طبق مراحل گفته‌شده انجام دهید.
-
در صورت نیاز از یک مکانیک ماهر کمک بگیرید.
با نگهداری صحیح و رسیدگی به‌موقع، بخاری خودرو می‌تواند در فصل زمستان آسایش و ایمنی بیشتری برای شما فراهم کند.
